Tekst'ar'o de Esperant'o

I.

Mi est'as hom'o, kaj la tut'a'n hom'ar'o'n mi rigard'as kiel unu famili'o'n; la divid'it'ec'o'n de la hom'ar'o en divers'a'j'n reciprok'e mal'amik'a'j'n gent'o'j'n kaj gent'religi'a'j'n komun'um'o'j'n mi rigard'as kiel unu el la plej grand'a'j mal'feliĉ'o'j, kiu pli aŭ mal'pli fru'e dev'as mal'aper'i kaj kies mal'aper'o'n mi dev'as akcel'ad'i laŭ mi'a pov'o.

II.

Mi vid'as en ĉiu hom'o nur hom'o'n, kaj mi taks'as ĉiu'n hom'o'n nur laŭ li'a person'a valor'o kaj ag'o'j. Ĉi'a'n ofend'ad'o'n aŭ prem'ad'o'n de hom'o pro tio, ke li aparten'as al ali'a gent'o, ali'a lingv'o, ali'a religi'o aŭ ali'a soci'a klas'o ol mi, mi rigard'as kiel barbar'ec'o'n.

III.

Mi konsci'as, ke ĉiu land'o aparten'as ne al tiu aŭ ali'a gent'o, sed plen'e egal'rajt'e al ĉiu'j si'a'j loĝ'ant'o'j, kia'n ajn supoz'at'a'n de'ven'o'n, lingv'o'n, religi'o'n aŭ soci'a'n rol'o'n ili hav'as; la ident'ig'ad'o'n de la interes'o'j de land'o kun la interes'o'j de tiu aŭ ali'a gent'o aŭ religi'o kaj la pretekst'ad'o'n de i'a'j histori'a'j rajt'o'j, kiu'j permes'as al unu gent'o en la land'o reg'i super la ali'a'j gent'o'j kaj for'rifuz'i al ili la plej element'a'n kaj natur'a'n rajt'o'n je la patr'uj'o, mi rigard'as kiel rest'aĵ'o'n el la temp'o'j barbar'a'j, kiam ekzist'is nur rajt'o de pugn'o kaj glav'o.

Iv.

Mi konsci'as, ke ĉiu regn'o kaj ĉiu provinc'o dev'as port'i nom'o'n neŭtral'e-geografi'a'n, sed ne la nom'o'n de ia gent'o, lingv'o aŭ religi'o, ĉar la gent'a'j nom'o'j, kiu'j'n port'as ankoraŭ mult'a'j land'o'j de la mal'nov'a land'o, est'as la ĉef'a kaŭz'o, pro kiu la loĝ'ant'o'j de unu supoz'at'a de'ven'o rigard'as si'n kiel mastr'o'j'n super la loĝ'ant'o'j de ali'a de'ven'o. Ĝis la temp'o, kiam tiu'j land'o'j ricev'os nom'o'j'n neŭtral'a'j'n, mi dev'as almenaŭ en inter'parol'ad'o kun mi'a'j sam'princip'an'o'j nom'i tiu'j'n land'o'j'n laŭ ili'a'j ĉef'urb'o'j kun al'don'o de la vort'o'j “regn'o”, “provinc'o” k.t.p.

V.

Mi konsci'as, ke en si'a privat'a viv'o ĉiu hom'o hav'as plen'a'n kaj ne'disput'ebl'a'n rajt'o'n parol'i tiu'n lingv'o'n aŭ dialekt'o'n, kiu est'as al li plej agrabl'a, kaj konfes'i tiu'n religi'o'n, kiu plej mult'e li'n kontent'ig'as, sed en komunik'iĝ'ad'o kun hom'o'j de ali'a'j lingv'o'j aŭ religi'o'j li dev'as pen'i uz'i lingv'o'n neŭtral'a'n kaj viv'i laŭ etik'o kaj mor'o'j neŭtral'a'j. Mi konsci'as, ke por sam'regn'an'o'j kaj sam'urb'an'o'j la rol'o'n de lingv'o neŭtral'a pov'as lud'i la lingv'o regn'a aŭ tiu kultur'a lingv'o, kiu'n parol'as la pli'mult'o de la lok'a'j loĝ'ant'o'j, sed ke tio dev'as est'i rigard'at'a nur kiel pro'oportun'ec'a ced'o de la mal'pli'mult'o al la pli'mult'o, sed ne kiel ia humil'ig'a tribut'o, kiu'n ŝuld'as gent'o'j mastr'at'a'j al gent'o'j mastr'ant'a'j. Mi konsci'as, ke en tia'j lok'o'j, kie batal'as inter si divers'a'j gent'o'j, est'as dezir'ind'e, ke en la publik'a'j instituci'o'j est'u uz'at'a lingv'o neŭtral'e-hom'a, aŭ ke almenaŭ krom la gent'lingv'a'j kultur'ej'o'j tie ekzist'u ankaŭ special'a'j lern'ej'o'j kaj kultur'a'j instituci'o'j kun lingv'o neŭtral'e-hom'a, por ke ĉiu'j dezir'ant'o'j pov'u ĉerp'i kultur'o'n kaj eduk'i si'a'j'n infan'o'j'n en sen'ŝovinism'a spirit'o neŭtral'e-hom'a.

Vi.

Ĉar mi konsci'as, ke la reciprok'a mal'pac'o inter la hom'o'j neniam ĉes'os, ĝis la hom'o'j al'kutim'iĝ'os star'ig'i la nom'o'n “hom'o” pli alt'e, ol la nom'o'n de gent'o, kaj ĉar la tro ne'preciz'a vort'o “popol'o” oft'e don'as kaŭz'o'n al gent'a ŝovinism'o, disput'o'j kaj mal'bon'uz'o'j kaj oft'e mal'am'e divid'as inter si la fil'o'j'n de la sam'a land'o aŭ eĉ de la sam'a gent'o, tial je la demand'o, al kiu popol'o mi al'kalkul'as mi'n, mi respond'as: mi est'as hom'ar'an'o; nur tiam, kiam oni demand'as mi'n special'e pri mi'a regn'o, provinc'o, lingv'o, de'ven'o aŭ religi'o, mi don'as pri tio preciz'a'j'n respond'o'j'n.

Vi'i.

Mi'a patr'o'land'o mi nom'as tiu'n land'o'n, en kiu mi nask'iĝ'is; mi'a hejm'land'o mi nom'as tiu'n land'o'n, en kiu mi est'as konstant'a, fiks'hejm'a loĝ'ant'o. Sed ĉar pro la ne'difin'it'ec'o de la vort'o “land'o” la vort'o'j “patr'o'land'o” kaj “hejm'land'o” est'as ne'preciz'a'j kaj oft'e kaŭz'as disput'o'j'n kaj mal'pac'o'n kaj mal'amik'e dis'ig'as inter si la fil'o'j'n de la sam'a ter'pec'o, tial en ĉiu'j dub'a'j okaz'o'j mi evit'as tiu'j'n ne'preciz'a'j'n vort'o'j'n kaj uz'as anstataŭ ili la pli preciz'a'j'n vort'o'j'n “patr'uj'a regn'o”, “patr'uj'a region'o”, “patr'uj'a urb'o”, “hejm'a regn'o”, “hejm'a region'o”, “hejm'a urb'o”.

VIII.

Patriot'ism'o mi nom'as la serv'ad'o'n al la bon'o de ĉiu'j mi'a'j sam'hejm'an'o'j, kia'n ajn de'ven'o'n, lingv'o'n, religi'o'n aŭ soci'a'n rol'o'n ili hav'as. La serv'ad'o'n special'e al la interes'o'j de unu gent'o aŭ la mal'am'o'n kontraŭ ali'hejm'ul'o'j mi neniam dev'as nom'i patriot'ism'o. Mi konsci'as, ke profund'a am'o al si'a patr'uj'o kaj al si'a hejm'o est'as afer'o tut'e natur'a kaj komun'a al ĉiu'j hom'o'j, kaj nur ne'normal'a'j ekster'a'j cirkonstanc'o'j pov'as paraliz'i tiu'n tut'e natur'a'n sent'o'n. Tial se en mi'a hejm'o ĉiu'j labor'o'j est'as ekspluat'at'a'j por la oportun'ec'o aŭ glor'o de unu special'a gent'o kaj tio paraliz'as mi'a'n entuziasm'o'n por soci'a labor'ad'o aŭ eĉ dev'ig'as mi'n rev'i pri ali'a hejm'land'o, mi ne dev'as mal'esper'i, sed mi dev'as mi'n konsol'i per la kred'o, ke la ne'normal'a stat'o en mi'a hejm'o pli aŭ mal'pli fru'e pas'os kaj mi'a'j fil'o'j aŭ nep'o'j plen'e ĝu'os tiu'n fort'ig'a'n entuziasm'o'n, kiu'n en mi paraliz'is la mal'just'ec'o de mi'a'j sam'hejm'an'o'j.

IX.

Konsci'ant'e, ke lingv'o dev'as est'i por la hom'o ne cel'o, sed nur rimed'o, ne dis'ig'il'o, sed unu'ig'il'o, kaj ke la lingv'a ŝovinism'o est'as unu el la ĉef'a'j kaŭz'o'j de mal'am'o inter la hom'o'j, mi neniam gent'a'n lingv'o'n aŭ dialekt'o'n dev'as rigard'i kiel mi'a'n sankt'aĵ'o'n, kiel ajn mi ĝi'n am'us, nek far'i el ĝi mi'a'n batal'a'n standard'o'n. Kiam oni mi'n demand'as special'e pri mi'a lingv'o ge'patr'a, mi nom'as sen'ŝovinism'e tiu'n lingv'o'n aŭ dialekt'o'n, en kiu mi en mi'a infan'ec'o parol'is kun mi'a'j ge'patr'o'j; kiam oni mi'n demand'as special'e pri mi'a lingv'o person'a, mi — gvid'ant'e mi'n per neni'a'j ŝovinism'a'j konsider'o'j — nom'as tiu'n lingv'o'n, kiu'n mi person'e plej bon'e posed'as aŭ plej volont'e uz'as; sed kia ajn est'as mi'a lingv'o ge'patr'a aŭ person'a, mi dev'as posed'i ankaŭ tiu'n neŭtral'e-hom'a'n lingv'o'n, kiu'n mi'a'j sam'temp'ul'o'j uz'as por rilat'o'j inter'gent'a'j, por ke mi ne bezon'u mi'a'kulp'e al'trud'i al ali'ul'o'j mi'a'n lingv'o'n kaj por ke mi hav'u moral'a'n rajt'o'n dezir'i, ke ali'ul'o'j ne al'trud'u al mi si'a'n, kaj por ke mi pov'u sur sen'ŝovinism'a baz'o serv'i al la kultur'o neŭtral'e-hom'a.

X.

Konsci'ant'e, ke religi'o dev'as est'i nur afer'o de sincer'a kred'o, sed ne lud'i la rol'o'n de hered'a gent'a dis'ig'il'o, mi nom'as mi'a religi'o nur tiu'n religi'o'n aŭ religi'anstataŭ'ant'a'n sistem'o'n, je kiu mi efektiv'e kred'as. Sed kia ajn est'as mi'a religi'o, mi konfes'as ĝi'n laŭ neŭtral'e-hom'a'j princip'o'j “hom'ar'an'a'j”, kiu'j konsist'as en jen'o:

a) La plej alt'a'n por mi ne kompren'ebl'a'n Fort'o'n, kiu est'as la kaŭz'o de la kaŭz'o'j en la mond'o materi'a kaj moral'a, mi pov'as nom'i per la nom'o “Di'o” aŭ per ali'a nom'o, sed mi konsci'as, ke la esenc'o'n de tiu Fort'o ĉiu hav'as la rajt'o'n prezent'i al si tiel, kiel dikt'as al li li'a prudent'o kaj kor'o aŭ la instru'o'j de li'a eklezi'o. Neniam mi dev'as mal'am'i aŭ persekut'i iu'n pro tio, ke li'a kred'o pri Di'o est'as ali'a ol mi'a.

b) Mi konsci'as, ke la esenc'o de la ver'a'j religi'a'j ordon'o'j kuŝ'as en la kor'o de ĉiu hom'o sub la form'o de konscienc'o, kaj ke la ĉef'a por ĉiu'j hom'o'j dev'ig'a princip'o de tiu'j ordon'o'j est'as: ag'u kun ali'ul'o'j tiel, kiel vi dezir'us, ke ali'ul'o'j ag'u kun vi: ĉio'n ali'a'n en la religi'o mi rigard'as kiel al'don'o'j'n, kiu'j'n miks'it'e kun legend'o'j don'is al ni divers'gent'a'j grand'a'j instru'int'o'j de la hom'ar'o, kaj kiel mor'o'j'n, kiu'j est'as star'ig'it'a'j de hom'o'j kaj kies plen'um'ad'o aŭ ne'plen'um'ad'o de'pend'as de ni'a vol'o.

c) Se mi kred'as je neni'u el la ekzist'ant'a'j revelaci'a'j religi'o'j, mi ne dev'as rest'i en iu el ili sol'e pro motiv'o'j gent'a'j kaj per mi'a rest'ad'o erar'ig'i hom'o'j'n pri mi'a'j konvink'o'j kaj hered'e nutr'i per sen'fin'a'j generaci'o'j inter'gent'a'n dis'ec'o'n, sed mi dev'as — se la leĝ'o'j de mi'a land'o permes'as — mal'kaŝ'e kaj oficial'e nom'i mi'n “liber'kred'a”, ne ident'ig'ant'e tamen la liber'kred'o'n special'e kun ateism'o, sed rezerv'ant'e al mi'a kred'ad'o plen'a'n liber'ec'o'n. Kiam en mi'a loĝ'lok'o ekzist'os komun'inter'konsent'e aranĝ'it'a, plen'form'e organiz'it'a sam'gent'a kaj sen'doktrin'a komun'um'o de liber'kred'ant'o'j, al kiu mi pov'as al'iĝ'i kun plen'a kontent'ec'o por mi'a konscienc'o kaj por la bezon'o'j de mi'a kor'o, tiam — por fiks'i fortik'e kaj preciz'e mi'a'n religi'a'n neŭtral'ec'o'n kaj sav'i mi'a'n post'e'ul'ar'o'n kontraŭ sen'program'ec'o kaj konsekvenc'e kontraŭ re'fal'o en gent'e-religi'a'n ŝovinism'o'n, mi dev'as al'iĝ'i al tiu liber'kred'a komun'um'o tut'e oficial'e kaj hered'ig'ebl'e kaj akcept'i por mi ĝi'a'n neŭtral'a'n nom'o'n, ĝi'a'j'n komun'um'a'j'n aranĝ'o'j'n, ĝi'a'j'n ne'dev'ig'a'j'n neŭtral'e-hom'a'j'n fest'o'j'n kaj mor'o'j'n, ĝi'a'n neŭtral'e-hom'a'n kalendar'o'n k.t.p.; ĝis tiu temp'o mi pov'as rest'i oficial'e al'skrib'it'a al tiu religi'o, en kiu mi nask'iĝ'is, sed mi dev'as ĉiam al'don'i al ĝi'a nom'o la vort'o'n “liber'kred'a”, por montr'i, ke mi al'kalkul'as mi'n al ĝi nur provizor'e, laŭ'mor'e kaj administr'e.